Makinenizi açtığınızda, POST(Power On Self Test) ekranı başarıyla tamamlandıktan hemen sonra BIOS, yapılandırılmış önyüklenebilir ortamı bulur ve önyüklenebilir medyanın ilk 512 bayt olan ana önyükleme kaydından(MBR) veya bölümleme tablosundan(GUID) bazı talimatları okur.
MBR iki önemli bilgi kümesi içerir; biri önyükleyici, diğeri ise bölüm tablosudur.
Önyükleyici (Boot Loader) nedir?
Önyükleyici, MBR veya GUID bölümleme tablosunda saklanan ve işletim sisteminin belleğe yüklenmesine yardımcı olan küçük bir programdır. Önyükleyici olmadan işletim sisteminiz belleğe yüklenemez.
Linux’ta sistemlerimize kurabileceğimiz önyükleyiciler vardır. Bu yazıda, bunlardan en iyi 6 tanesinden kısaca bahsedeceğiz.
1. GNU GRUB
GNU GRUB, Erich Stefan Broleyn tarafından oluşturulan orijinal GRUB’u (GRand Unified Bootloader) temel alan popüler ve muhtemelen en çok kullanılan Linux önyükleyicisidir. Orijinal GRUB programına yönelik geliştirmeler, çeşitli iyileştirmeler, yeni özellikler ve hata düzeltmeleriyle birlikte gelir.
GRUB 2 artık GRUB’un yerini almıştır. GRUB adı GRUB Legacy olarak yeniden adlandırıldı ve aktif olarak geliştirilmedi. Ancak hata düzeltmeleri hala devam ettiğinden eski sistemleri başlatmak için kullanılabilir.
GRUB’un öne çıkan özellikleri:
- Çoklu önyüklemeyi destekler.
- Linux ve Windows gibi birden fazla donanım mimarisini ve işletim sistemini destekler.
- Kullanıcıların GRUB komutlarını çalıştırmasının yanı sıra yapılandırma dosyalarıyla etkileşim kurması için Bash benzeri etkileşimli bir komut satırı arayüzü sunar.
- GRUB düzenleyicisine erişimi mümkün kılar.
- Güvenlik için şifrelemeyi destekler.
- Diğer bazı küçük özelliklerle birlikte bir ağdan önyüklemeyi destekler.
2. system-boot
systemd-boot, Linux çekirdekleri, initramfs görüntüleri ve Windows gibi diğer işletim sistemleri gibi EFI tarafından çalıştırılabilir görüntüleri yüklemek için tasarlanmış, systemd sistemi ve hizmet yöneticisinin bir parçası olarak geliştirilen bir UEFI önyükleme yükleyicisidir.
systemd-boot nispeten yeni bir önyükleyicidir, ancak basitliği ve performansı nedeniyle popüler hale gelmiştir. Aynı zamanda birçok modern Linux dağıtımı için varsayılan önyükleyicidir.
systemd-boot, çeşitli işletim sistemlerini önyükleyebilen basit ve hızlı bir önyükleyici isteyen kullanıcılar için iyi bir seçimdir. Zaten systemd’yi sistem ve hizmet yöneticisi olarak kullanan kullanıcılar için de iyi bir seçimdir.
3. rEFInd
rEFInd; Linux, Windows ve macOS dahil olmak üzere çeşitli işletim sistemlerini önyüklemek için oluşturulmuş, UEFI ve EFI tabanlı sistemlere yönelik bir önyükleme yöneticisidir.
rEFInd, özelleştirilebilen basit ve kullanıcı dostu bir önyükleyici isteyen kullanıcılar için iyi bir seçimdir. Ayrıca, birden fazla işletim sistemini çift önyüklemeyle çalıştıran kullanıcılar için de iyi bir seçimdir.
4. LILO
LILO basit ama güçlü ve kararlı bir Linux önyükleyicisidir. Çok sayıda iyileştirme ve güçlü özelliklerle birlikte gelen GRUB’un artan popülaritesi ve kullanımıyla birlikte LILO, Linux kullanıcıları arasında daha az popüler hale gelmiştir.
Yüklenirken ekranda “LILO” kelimesi görüntülenir ve her harf, belirli bir olayın meydana gelmesinden önce veya sonra görünür. Ancak LILO’nun geliştirilmesi Aralık 2015’te durdurulmuştur.
LILO’nun öne çıkan özellikleri:
- Etkileşimli bir komut satırı arayüzü sunmaz.
- Çeşitli hata kodlarını destekler.
- Ağdan önyükleme desteği sunmaz.
- Tüm dosyaları sürücünün ilk 1024 sektöründe saklanır.
- GPT ve RAID’in yanı sıra çok fazla sınırlamalarla karşı karşıyadır.
5. BURG
GRUB’u temel alan BURG nispeten yeni bir Linux önyükleyicisidir. GRUB’dan türetildiği için bazı temel GRUB özelliklerini içerir, ancak aynı zamanda Linux, Windows, Mac OS, FreeBSD ve ötesi dahil olmak üzere birden fazla platformu desteklemek için “yeni bir nesne formatı” gibi dikkate değer özellikler de sunar.
Ek olarak, yüksek oranda yapılandırılabilir bir metin ve grafik modu, önyükleme menüsünü ve akışın yanı sıra çeşitli giriş/çıkış aygıtlarıyla çalışması için planlanan gelecekteki iyileştirmeleri destekler.
6. Syslinux
Syslinux, CD-ROM’lardan, ağdan vb. önyüklemeyi mümkün kılan hafif bir önyükleyicidir. MS-DOS için FAT ve Linux için ext2, ext3 ve ext4 gibi dosya sistemlerini destekler. Ayrıca sıkıştırılmamış tek cihazlı Btrfs’yi de destekler.
Syslinux’un yalnızca kendi bölümündeki dosyalara eriştiğini, bu nedenle de önyükleme yetenekleri sunmadığı unutulmamalıdır.
Bitirirken…
Önyükleyici, makinenizdeki birden fazla işletim sistemini yönetmenize ve belirli bir zamanda hangisini kullanacağınızı seçmenize olanak tanır. Önyükleyici olmadan, makineniz çekirdeği ve işletim sistemi dosyalarının geri kalanını yükleyemez.