Sisteminiz ve donanımınız hakkında bilgi edinmek, optimizasyon ve sorun giderme açısından çok önemlidir. Bu yazıda, bilgisayarınızın işleyişi hakkında ayrıntılı bilgi veren ve ister tecrübeli bir sistem yöneticisi, ister başlangıç seviyesinde bir kullanıcı olsun, her Linux kullanıcısının bilmesi gereken 10 temel komutu ele alıyoruz.
Bu aynı zamanda Linux sisteminizle bir ilişki geliştirmek, onunla daha etkili iletişim kurmayı öğrenmekle de ilgilidir. Her komut, sisteminiz hakkında benzersiz bir hikaye anlatır ve bu anlatıları anlamak, sizi yalnızca bir kullanıcı değil aynı zamanda Linux işletim sistemi uzmanı yapar.
Öyleyse haydi, Linux sisteminizi kullanma ve anlama konusunda yeterliliğinizi ve güveninizi artıracak araçları ve komutları keşfederek komut satırı evrenini keşfetmeye başlayalım.
1. uname
Çekirdek sürümü, ana bilgisayar adı ve donanım mimarisi de dahil olmak üzere sistemle ilgili temel bilgiler verir. Çalıştığınız sistemin genel bir görünümünü elde etmek için inanılmaz derecede faydalıdır. yeni bir Ayrıca yeni bir sistemi tanımak için ilk başvurulacak komuttur.
Kullanım: uname -a
Örnek çıktı:
|
1 2 3 |
webguncesi@debian:~$ uname -a Linux debian 6.5.0-4-amd64 #1 SMP PREEMPT_DYNAMIC Debian 6.5.10-1 (2023-11-03) x86_64 GNU/Linux webguncesi@debian:~$ |
2. lsb_release
Dağıtıma özgü bilgilerin keşfedilmesini sağlar.
lsb_release komutu Linux dağıtımlarına özeldir ve kullandığınız dağıtım hakkında ayrıntılı bilgi edinmenizi sağlar. Dağıtımlar arasında farklılık gösterebilecek yazılım bağımlılıklarını yönetirken bu çok önemlidir. Birden fazla makineyi yönetirken, özellikle de yazılımın farklı dağıtımlarla uyumluluğunu sağlamak için lsb_release son derece yararlıdır.
Kullanım: lsb_release -a
Örnek çıktı:
|
1 2 3 4 5 6 7 |
webguncesi@debian:~$ lsb_release -a No LSB modules are available. Distributor ID: Debian Description: Debian GNU/Linux trixie/sid Release: n/a Codename: trixie webguncesi@debian:~$ |
3. hostnamectl
hostnamectl; ana bilgisayar adı, işletim sistemi, çekirdek ve donanım da dahil olmak üzere sistem hakkında ayrıntılı bilgi sağladığından, sistem yöneticileri ve birden fazla makineyi yönetenler için özellikle kullanışlıdır.
Kullanım: hostnamectl
Örnek çıktı:
|
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 |
webguncesi@debian:~$ hostnamectl Static hostname: debian Icon name: computer-laptop Chassis: laptop 💻 Machine ID: 512a3a18be5f40da90709628966c60f5 Boot ID: 598c1750e56f43828ac7453d6d1044ed Operating System: Debian GNU/Linux trixie/sid Kernel: Linux 6.5.0-4-amd64 Architecture: x86-64 Hardware Vendor: HP Hardware Model: Victus by HP Gaming Laptop 16-r0xxx Firmware Version: F.11 Firmware Date: Fri 2023-07-21 Firmware Age: 3month 4w 1d webguncesi@debian:~$ |
4. lscpu
lscpu, çekirdek sayısı, iş parçacığı, CPU ailesi ve mevcut çalışma frekansları dahil olmak üzere CPU mimarisi hakkında ayrıntılı bilgi görüntüler. Özellikle performans optimizasyonu yaparken veya sisteminizin belirli uygulamaları işleyip işleyemeyeceğini değerlendirirken, sisteminizin yeteneklerini anlamak açısından önemlidir.
Kullanım: lscpu
Örnek çıktı:
|
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 |
webguncesi@debian:~$ lscpu Mimari: x86_64 İşlemci işlem-kipi: 32-bit, 64-bit Address sizes: 39 bits physical, 48 bits virtual Bayt Sıralaması: Little Endian İşlemciler: 16 Çevrimiçi işlemci(ler) listesi: 0-15 Sağlayıcı Kimliği: GenuineIntel Modem ismi: 13th Gen Intel(R) Core(TM) i5-13500H İşlemci ailesi: 6 Model: 186 Çekirdek başına iş parçacığı: 2 Soket başına çekirdek: 12 Soket(ler): 1 Adımlama: 2 CPU(s) scaling MHz: 25% İşlemci en yüksek MHz: 4700,0000 İşlemci asgari MHz: 400,0000 BogoMIPS: 6374,40 [...] |
5. free
Belleği megabayt cinsinden görüntülemek için -m seçeneğiyle birlikte kullanılan free komutu; toplam, kullanılan ve boş bellek de dahil olmak üzere sistemin bellek kullanımına ilişkin anlık bir görünüm sağlar. Farklı yükler altında sisteminizin bellek performansını izlemek için özellikle kullanışlıdır.
Kullanım: free -m
Örnek çıktı:
|
1 2 3 4 5 |
webguncesi@debian:~$ free -m total used free shared buff/cache available Mem: 15677 4850 9959 1007 2177 10827 Swap: 1906 0 1906 webguncesi@debian:~$ |
6.df
-h seçeneğiyle birlikte df, dosya sistemlerinizde kullanılan ve kullanılabilir disk alanı miktarını gösterir. Disk kullanımını takip etmek için kullanışlı bir komuttur. Özellikle büyük dosyaları veya veritabanlarını yönetenler için kullanışlıdır.
Kullanımi: df -h
Örnek çıktı:
|
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 |
webguncesi@debian:~$ df -h Dosya sistemi Boyut Dolu Boş Kullanım% Bağlanılan yer udev 7,7G 0 7,7G 0% /dev tmpfs 1,6G 2,3M 1,6G 1% /run /dev/nvme0n1p7 168G 7,8G 151G 5% / tmpfs 7,7G 0 7,7G 0% /dev/shm tmpfs 5,0M 12K 5,0M 1% /run/lock efivarfs 192K 113K 75K 61% /sys/firmware/efi/efivars /dev/nvme0n1p1 96M 74M 23M 77% /boot/efi tmpfs 1,6G 2,5M 1,6G 1% /run/user/1000 webguncesi@debian:~$ |
7. lsblk
lsblk, sisteminize bağlı tüm blok cihazlarının (sabit sürücüler ve SSD’ler gibi) montaj noktalarıyla birlikte bir görünümünü elde etmek için inanılmaz derecede kullanışlı bir komuttur. Sistem depolama yönetimiyle ilgilenen herkesin mutlaka kullanması gereken bir yazılımdır.
Disk bölümleme ve yönetimi için lsblk, sürücülerinizin düzenini görüntülemenin bir yoludur.
Kullanım: lsblk
Örnek çıktı:
|
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 |
webguncesi@debian:~$ lsblk NAME MAJ:MIN RM SIZE RO TYPE MOUNTPOINTS nvme0n1 259:0 0 953,9G 0 disk ├─nvme0n1p1 259:1 0 100M 0 part /boot/efi ├─nvme0n1p2 259:2 0 16M 0 part ├─nvme0n1p3 259:3 0 292,2G 0 part ├─nvme0n1p4 259:4 0 626M 0 part ├─nvme0n1p5 259:5 0 488,3G 0 part ├─nvme0n1p6 259:6 0 1,9G 0 part [SWAP] └─nvme0n1p7 259:7 0 170,8G 0 part / webguncesi@debian:~$ |
8. dmidecode
dmidecode, sistemin BIOS’undan veya belleniminden donanım bilgilerini almaya yönelik güçlü bir araçtır ve genellikle diğer benzer komutlardan daha ayrıntılıdır. Yönetici ayrıcalıkları gerektirir.
Kullanım: sudo dmidecode
Örnek çıktı:
|
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 |
webguncesi@debian:~$ sudo dmidecode [sudo] password for webguncesi: # dmidecode 3.5 Getting SMBIOS data from sysfs. SMBIOS 3.4 present. 75 structures occupying 4388 bytes. Table at 0x3E89D000. Handle 0x0000, DMI type 0, 26 bytes BIOS Information Vendor: Insyde Version: F.11 Release Date: 07/21/2023 Address: 0xE0000 Runtime Size: 128 kB ROM Size: 9728 kB [...] |
9. top
Kullanım: top
Örnek çıktı: (Bu, gerçek zamanlı olarak sürekli güncellenen dinamik bir çıktıdır.)
top, sisteminizin kalp atışını görüntüleyen bir monitör gibidir. İşlemci ve bellek kullanımına ilişkin gerçek zamanlı verilerin yanı sıra çalışan işlemlerle ilgili bilgileri de gösterir. Özellikle farklı iş yükleri altında sistem performansını izlemek için son derece kullanışlıdır.
10. ip addr
ip addr komutu, ağ yöneticileri ve ağ arayüzlerinde sorun gidermeye veya yapılandırmaya ihtiyaç duyan herkes için önemli bir araçtır.
Günümüzün birbirine bağlı internet dünyasında ağ yapılandırmalarını kontrol etmenin ve bağlantı sorunlarını gidermenin hızlı yoludur.
Kullanım: ip addr
Örnek çıktı:
|
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 |
webguncesi@debian:~$ ip addr 1: lo: <LOOPBACK,UP,LOWER_UP> mtu 65536 qdisc noqueue state UNKNOWN group default qlen 1000 link/loopback 00:00:00:00:00:00 brd 00:00:00:00:00:00 inet 127.0.0.1/8 scope host lo valid_lft forever preferred_lft forever inet6 ::1/128 scope host noprefixroute valid_lft forever preferred_lft forever 2: eno1: <NO-CARRIER,BROADCAST,MULTICAST,UP> mtu 1500 qdisc fq_codel state DOWN group default qlen 1000 link/ether bc:0f:f3:62:fc:2b brd ff:ff:ff:ff:ff:ff altname enp3s0 3: wlo1: <BROADCAST,MULTICAST,UP,LOWER_UP> mtu 1500 qdisc noqueue state UP group default qlen 1000 link/ether f4:6d:3f:6f:10:08 brd ff:ff:ff:ff:ff:ff altname wlp0s20f3 inet 192.168.1.113/24 brd 192.168.1.255 scope global dynamic noprefixroute wlo1 valid_lft 24562sec preferred_lft 24562sec inet6 fe80::f66d:3fff:fe6f:1008/64 scope link noprefixroute valid_lft forever preferred_lft forever webguncesi@debian:~$ |
Bitirirken…
Bu yazıda, sisteminiz ve donanımınız hakkında zengin bilgilerin kilidini açan 10 güçlü komutu ele aldık. Her komut, Linux ortamınızın daha derin anlaşılmasına ve daha etkili yönetimtilmesine kapı açan bir anahtar görevi görür.
Bu komutlar sizi sisteminizle ilgili optimizasyonlar yapacak bilgiyle donatır ve bir Linux kullanıcısı olarak araç setinizde bulunması gereken temel araçlardır.