Linux 1991’de başladığı yolculuğua yaklaşık 30 yılı aşkın süredir devam ediyor. Bu yolculukta kendine önemli bir yer edinmiş bazı öne çıkan Linux dağıtımlarının tarihçesine bir göz gezdiriyoruz ve kısaca her birini farklı kılan özelliklerine değiniyoruz.
Not: Bilindiği üzere çok sayıda dağıtım var (1),(2) ve biz bunlardan yalnızca bazı öne çıkan birkaç dağıtıma odaklanıyoruz.
Linux’un Tarihi
Dağıtımlara devam etmeden önce Linux’un tarihine hızlı bir şekilde bakmanın mantıklı olacaktır.
Her şey 1991’de Helsinki’den Linus Torvalds adlı bir bilgisayar bilimi öğrencisinin, “sadece eğlence için” bir işletim sistemi çekirdeği oluşturmasıyla başladı. Başlangıçta, Linus ona “Freax” adını verdi (“FREAX”; “free”, “freak”, “x” karışımı), ancak daha sonra “Linux” olarak değiştirildi.
İlk sürüm sadece bir çekirdekti. Çalışan bir sisteme sahip olmak için bir kabuk, derleyici, kitaplıklar vb. gerekiyordu ve bunlar GNU yazılımlarından geldi. Bir yıl sonra, 1992’de ise ilk Linux dağıtımları oluşmaya başladı.
1992’de Patrick Volkerding tarafından başlatılan Slackware projesi, halen hayatta olan en eski Linux dağıtımıdır ve 1990’ların ortalarına kadar pazarın yaklaşık yüzde 80’lik bir payına hakimdi. Red Hat Linux sahneye çıktığında işler değişti ve bugün Slackware eski popülaritesinde değil. Bunun nedeni kötü olması değil. Aksine, hala en iyi Linux dağıtımıdır, ancak Slackware’in kullanıcı dostu olmaktan ziyade son derece özelleştirilebilir ve sağlam olması amaçlandığından, bu onun popülaritesini etkiledi.
Linux’un işleyişini öğrenmek istiyorsanız, dağıtımınız kesinlikleSlackware!
Slackware, pkgtools paket sistemini kullanır. Resmi bir paket deposu yoktur ve çok sayıda manuel yapılandırma söz konusudur. Ancak… Çalışıyorsa, gerçekten de çalışıyor demektir!
openSUSE Linux, 1992’de Thomas Fehr, Roland Dyroff, Burchard Steinbild ve Hubert Mantel’in SUSE projesini oluşturmasıyla ortaya çıktı. Oluşturdukları şirket, Slackware’in Almanca sürümünü disketlerde satmayla işe başladı. SUSE Linux’un, 1996 yılına kadar kendi bağımsız versiyonu olmadı.
Şirket 2003’te Novell ve ardından 2010’da Attachmate tarafından satın alındı. Büyük lisanslama değişikliklerinden sonra kod nihayet halka açıldı. SUSE Linux, 2005 yılına kadar ticari ve açık kaynak sürümlerine ayrılmış değildi. Novell Linux, temel kodları alarak openSUSE, SUSE Linux Enterprise Desktop ve SUSE Linux Enterprise Server haline geldi.
openSUSE, ücretsiz açık kaynak sürüm olmaya devam etti ve artık Attachmate’in bir parçası değil. İki farklı versiyonu mevcuttur: Sürekli sürüm modeline sahip olanTumbleweed ve uzun süreli desteğe sahip kararlı sürüm Leap.
openSUSE, rpm(zypper) paket sistemini kullanır. Kullanıcıların indirip yükleyebileceği çok sayıda uygulama deposuyla birlikte gelir.
Debian, en eski ilk Linux dağıtımlarından biridir. İlk kararlı sürüm 1996’da piyasaya sürülmesine rağmen, ilk olarak 16 Ağustos 1993’te Ian Murdock tarafından duyuruldu. Temel fikir, kullanıcıların uygulamaları tek tek edinip bunları kendi başlarına derlemeleri yerine, herkesin ücretsiz olarak indirip kullanabileceği kararlı bir dağıtım oluşturmaktı.
Debian, deb paket sistemini kullanır; dpkg paket yöneticisi (apt-get veya synaptic). Kullanıcıların indirip yükleyebileceği çok sayıda uygulama deposuyla birlikte gelir. Debian aynı zamanda canlı CD’ler sunmaya başlayan ilk Linux dağıtımlarından biriydi ve bu da insanların Linux’u denemelerinin veya başlamalarının önündeki engeli kaldırıyordu.
Red Hat Enterprise Linux (RHEL) ve Fedora
Red Hat Enterprise Linux, en eski Linux dağıtımlarından biri olan Red Hat Linux’un halefidir. Orijinal sürüm 1995’te yayınlandı ve 2003’te Red Hat Enterprise Linux olarak değiştirildi. Ücretli bir dağıtımdır ve adından da anlayabileceğiniz gibi ticari kullanıcıları hedeflemektedir.
Fedora, ev kullanıcıları için ücretsiz bir alternatiftir. RHEL’de uygulan(a)mayan bazı deneysel özellikleri içerir. Her ikisi de rpm paket sistemini kullanır,
Genellikle yaklaşan RHEL dağıtımları için test sürümü olarak anılır.
Gentoo Linux, 2000 yılında Daniel Robbins tarafından, özellikle geliştiriciler ve kurumsal kullanıcılar için oluşturuldu. Gentoo’yu diğerlerinden ayıran şey Portage paket yönetim sistemidir. BSD port sistemini takip eder, ancak aslında Python tabanlıdır.
Gentoo tipik olarak, önceden derlenmiş ilavelerin gerektiği şekilde eklendiği bir çıplak kemik sistemi olarak kurulur. Oldukça esnek ve özelleştirilebilir bir dağıtımdır ve genellikle bir web sitesi sunucusu olarak kullanılır. Hatta Chrome OS platformunun temelidir.
Arch Linux, 2002 yılında başka bir minimalist dağıtım olan CRUX’tan ilham alan Judd Vinet tarafından başlatıldı. Yuvarlanan sürüm modelini takip eder. Bu modelde sistemi yalnızca bir kez yüklemeniz yeterlidir. Sonrasında sistem kendini her zaman en son sürüme güncelleyecektir. Bu sürüm modeli aynı zamanda, bu güncelleme stratejisiyle birlikte gelebilecek olası aksaklıkların üstesinden gelebilecek deneyimli kullanıcılara yönelik olduğu anlamına da gelir.
Arch Linux’un tasarım felsefesi basit olmaktır. Dağıtım, bir grup uygulamayı paketlemek yerine, çalışması için yalnızca minimal ve gerekli uygulamalarla birlikte kullanır. Kullanıcı yalnızca ihtiyaç duyduğu uygulamaları yüklemekte özgürdür. Pacman paket yöneticisi ve AUR altyapısı bunu şaşırtıcı derecede kolaylaştırır.
Debian, Linux için büyük önemi olan çok iddialı bir projedir. Ancak aynı zamanda birçok kullanıcının ihtiyaç duymadığı birçok uygulamaya sahip ağır bir dağıtımdır.
Ubuntu’nun ilk versiyonu – Ubuntu 4.10 (Warty Warthog) – 2004 yılında Güney Afrikalı İnternet patronu Mark Shuttleworth tarafından piyasaya sürüldü. Eski Zulu ve Xhosa dilinde(Bantu dilleri) “Ubuntu”, “başkaları için insanlık” anlamına gelir.
Ubuntu, Debian’ı dağıtımını temel alır ve aynı onun gibi deb paket sistemini kullanır. Ancak tüm Debian paketleri Ubuntu’ya kurulamaz.
Her altı ayda bir yeni bir sürüm ve iki yılda bir de uzun süreli destek sürümü (LTS) yayınlanır.
Linux Mint, Debian ailesinden, nispeten yeni bir dağıtımdır. 2006 yılında Clément Lefèbvre tarafından başlatılmıştır ve Ubuntu’ya dayanmaktadır. Tamamen kullanıcı dostu olması amaçlanmıştır ve özellikle yeni başlayanlar için idealdir. Linux Mint, birçok uygulama desteğiyle birlikte gelir.
Linux Mint’in ana ayırt edici özelliklerinden biri, özgür olmayan yazılımları da içermesidir. Bu geliştiricilerinin, kullanıcıların tüm bu uygulamaları kendi başlarına yüklemelerinin gerekmediği, kullanımı kolay bir dağıtım sağlamak istemesinden dolayı böyledir.
Ubuntu’ya benzer şekilde, Linux Mint’te de gerekirse ek Debian yazılımı yükleyebilirsiniz.
Manjaro ilk olarak 10 Temmuz 2011’de piyasaya sürüldü. Arch Linux dağıtımını temel alır ve son kullanıcı dostu olmayı hedefler.
Manjaro Linux, basitlik ve kolaylık felsefesini Arch Linux ile birleştirirerek son kullanıcıya ulaşır.
Atası Arch Linux gibi yuvarlanan sürüm güncelleme modeline sahiptir ve Pacman‘ı paket yöneticisi olarak kullanır. Manjaro’nun en belirgin özelliklerinden birisi, kendine özgü uygulamalara sahip olmasıdır. bu uygulamalar sistemin kullanımını ve yönetimini olabildiğince basit kılar.
Manjaro ağırlıklı olarak Avusturya, Fransa ve Almanya’da geliştirilmiştir.
Bitirirken…
Linux dağıtımlarının kapsamlı tarihini burada yazmak imkansız olsa da, yukarıda kısaca değimdiklerimiz Linux dünyasında öne çıkan, biraz daha dikkate değer dağıtımlardan bazılarıdır. Diğer dağıtımlar hakkında bilgi edinmek için Distrowatch güzel bir kaynaktır.