Debian GNU/Linux olarak da bilinen Debian, topluluk destekli Debian Projesi tarafından geliştirilen ücretsiz ve açık kaynaklı yazılımlardan oluşan bir Linux dağıtımıdır. Ticari olmayan en kararlı, popüler ve evrensel Linux dağıtımlarından biridir.
Yine Debian, Linux çekirdeğine dayalı en eski işletim sistemlerinden biridir. Dünyanın her yerinden gönüllüler tarafından geliştirilmektedir. Diğer birçok Linux dağıtımı gibi şirketler tarafından desteklenen ticari bir proje değildir.
Debian evrensel bir işletim sistemidir ve neredeyse tüm CPU mimarilerini destekler. Sunucu alanında çok popülerdir. Masaüstü ortamlarından bahsetmişken, Cinnamon, GNOME, KDE , XFCE, LXDE, LXQT ve MATE masaüstleriyle canlı .iso indirmeleri sunar.
Peki, Debian neden Evrensel işletim sistemi olarak adlandırılıyor?
Debian, hem masaüstü hem de sunucu olarak her iki tarafta da mükemmel bir şekilde çalışıyor. Bu da evrensel olarak adlandırılmayı hak eden ciddi bir argümandır.
Debian Sürümleri
Debian, kaya gibi sağlam kararlı yazılımlarla bilinmesine rağmen, çeşitleri vardır:
Kararlı sürüm(Stable), mevcut sürümdür. Kararlı ve iyi test edilmiş yazılım ihtiyaçlarını hedef alır. Kararlılık ise, hataların giderildiği ve çok fazla hata içeren paketlerin kaldırıldığı birkaç ay boyunca testler dondurularak yapılır; daha sonra ortaya çıkan sistem kararlı olarak serbest bırakılır. Yalnızca önemli güvenlik veya kullanılabilirlik düzeltmeleriyle güncellenir. Bu dal, bazı yazılımların daha yeni sürümlerini sağlayan isteğe bağlı bir geri bildirim hizmetine sahiptir.
Test sürümü(Testing), bir sonraki ana sürüm olacak olan önizleme dalıdır. Bu dalda yer alan paketler bazı testlerden geçmiştir, ancak henüz kararlı olarak yayınlanmaya uygun olmayabilirler. Kararlıdan daha yeni ancak kararsızdan daha eski paketler içerir. Bu dal, donana kadar sürekli olarak güncellenir.
Kararsız sürüm(Unstable), sid adıyla adlandırılır ve devam eder. Paketler, dağıtım bir bütün olarak kontrol edilmeden kabul edilir. Genellikle, bir projeye katılan ve mevcut en son kitaplıklara ihtiyaç duyan yazılım geliştiricileri ve son teknoloji yazılımları tercih edenler tarafından yürütülür. Bu dal, kararlı sürüm veya test sürümünden bir sistem yükseltmesi yoluyla kurulabilir.
Kararlıdan kararsıza doğru gittikçe, daha yeni ancak daha az kararlı yazılımlar bulursunuz. Yaklaşık 2 yılda bir Debian’ın yeni bir kararlı sürümü yayınlanır ve büyük güvenlik veya kullanılabilirlik düzeltmeleri ile yaklaşık 3 yıl boyunca resmi destek alır. Birkaç ayda bir de nokta sürümleri yayınlanır.
Kod Adları
Debian, Toy Story(Oyuncak Hikayesi) karakter isimleriyle isimlendirilir. Toy Story isimlerini kullanma kararı, o zamanlar Debian Proje Lideri olan ve aynı zamanda filmlerin yapımcısı olan Pixar’da çalışan Bruce Perens tarafından alınmıştır.
Şimdiye kadar kullanılan tüm kod adlarının listesi:
- Buzz (1.1)
- Rex (1.2)
- Bo (1.3)
- Hamm (2.0)
- Slink (2.1)
- Potato (2.2)
- Woody (3.0)
- Sarge (3.1)
- Etch (4.0)
- Lenny (5.0)
- Squeeze (6.0)
- Wheezy (7)
- Jessie (8)
- Stretch (9)
- Buster (10)
- Bullseye (11)
- Bookworm (12)(Şu an için test sürümü, yaklaşan kararlı sürüm)
- Sid(Her zaman kararsız)
Debian’da Proje Lideri
Debian, topluluk dağıtımıdır. Seçilmiş geliştiricilerden oluşan bir kurul tarafından yönetilir ve kendi iç yapısı ve yasaları vardır. Debian üzerinde çalışan hemen hemen herkes gönüllüdür.
Proje Lideri, Debian Projesi’nin resmi temsilcisidir. Biri dahili, diğeri harici olmak üzere iki ana işlevi vardır.
Harici işlevde, Proje Lideri, Debian Projesi’ni temsil eder ki bu, Debian hakkında konuşmalar ve sunumlar yapmayı ve ticari fuarlara katılmayı ve ayrıca diğer kuruluşlar ve şirketlerle iyi ilişkiler kurmayı içerir.
Dahili olarak, Proje Lideri projeyi yönetir ve vizyonunu tanımlar. İDiğer Debian geliştiricileriyle ve delegelerle ilişkidedir. Yani Debian Proje Lideri’nin ana görevi koordinasyon ve iletişimdir.
Debian, liderin geliştiriciler tarafından oylandığı, seçimle belirlenen tek özgür yazılım projesidir.
Debian’ın Tarihi
16 Ağustos 1993’te Ian Murdock tarafından kuruldu.Ian, Debian’ın açık bir şekilde Linux ve GNU ruhu itaşıyan bir dağıtım olmasını amaçladı. Debian, bir yıl boyunca FSF’nin GNU projesi tarafından desteklendi (Kasım 1994 – Kasım 1995).
Peki, Debian adını nereden aldı?
Bu, en sık sorulan sorulardan biridir.İşte cevap: Debian ismi, Debian’ın yaratıcısı Ian Murdock ve eşi Debra’nın isimlerinden gelmektedir.
Debian başladığında, her geliştiricinin ve kullanıcının çalışmalara katkıda bulunmasına açık olan tek dağıtımdı. Ticari bir varlık olmadan, Linux’un en önemli oyuncusu olmaya halen devam ediyor. Projeyi organize eden anayasası, sosyal sözleşmesi ve politika belgeleri olan tek büyük projedir.
Yüksek kalite standartlarını elde etmek ve sürdürmek için Debian, yazılımı paketleme ve teslim etme konusunda kapsamlı bir dizi politika ve prosedürü benimsemiştir. Bu standartlar, Debian’ın tüm temel öğelerini açık ve görünür bir şekilde uygulayan araçlar, otomasyon ve belgelerle desteklenir.
Debian 2.1 Slink (9 Mart 1999), önceki sürümlere göre büyük ölçüde yeniden düzenlendi ve yeni nesil Debian paket yöneticisi apt dahil edildi. Debian 3.1 Sarge (6 Haziran 2005), paket yönetimi için seçilen araç olarak aptitude‘a geçti.
APT (Advanced Package Tool – Gelişmiş Paketleme Aracı), bir komut satırı aracıdır. Debian ve Debian tabanlı Linux dağıtımları için yazılımları komut satırından yönetmenin en verimli ve tercih edilen yoludur.
Debian Tabanlı Dağıtımlar
Debian’ın etkililiği nedeniyle, yıllar içinde birçok türev sahneye çıktı ve çıkmaya devam etmektedir. Bunlardan en fazla etkin olanı ve bilineni Ubuntu’dur. Yine Linux Mint de Ubuntu ve dolayısıyla debian tabanını kullanan en önemli türevlerdendir. Bu şekilde örnekler çoğaltilabilir.