İşletim sistemi nedir?
İşletim sistemi, bir sistemin donanımını, CPU, bellek ve depolama gibi kaynaklarını doğrudan yöneten bir yazılımdır. İşletim sistemi, uygulamalar ve donanım arasında görev alır ve tüm yazılımlar ile işi yapan fiziksel kaynaklar arasında bağlantı kurar.
Linux işletim sistemi ve açık kaynak ilişkisi
Linux, en iyi bilinen ve en çok kullanılan açık kaynaklı bir işletim sistemidir.GNU Genel Kamu Lisansı (GPL) kapsamında yayınlanır ve ücretsizdir. Aynı lisans altında yaptıkları sürece herkes kaynak kodunu çalıştırabilir, inceleyebilir, değiştirebilir ve yeniden dağıtabilir. Hatta değiştirilmiş kodların kopyalarını satabilir.
Linux, dünyadaki en büyük açık kaynaklı yazılım projesi olarak görülebilir. Dünyanın dört bir yanından profesyonel ve amatör programcılar, yazılımcılar Linux çekirdeğine katkıda bulunur, özellikler ekler, hataları ve güvenlik kusurlarını bulur ve giderir, yeni fikirler sunar. Bunların tümü, katkılarını toplulukla paylaşır.
Linux işletim sistemi nasıl çalışır?
Linux tabanlı işletim sisteminin her sürümü, donanım kaynaklarını yöneten, uygulamaları başlatan ve yöneten ve bir tür kullanıcı arabirimi sağlayan Linux çekirdeğini içerir. Muazzam geliştirme topluluğu ve geniş dağıtım yelpazesine sahiptir. Hemen hemen her görev için bir Linux sürümünün mevcut olması, Linux’un birçok bilgi işlem alanına girdiği anlamına gelir.
Linux, web sunucuları için bir işletim sistemi olarak ünlendi. Ama aynı zamanda ağ işlemleri, büyük bilgi işlem kümeleri gerektiren bilimsel hesaplama görevleri, veritabanları, masaüstü, ve Android gibi mobil cihazları çalıştırma gibi çok geniş bir yelpazede görev yapmaktadır.
Linux işletim sistemi neleri içerir?
Linux işletim sistemi birkaç farklı parçadan oluşur.
1.Önyükleyici(Bootloader) – Bilgisayarınızın önyükleme sürecini çalıştıran yazılımdır. Bootloader, herhangi bir işletim sistemi çalışmadan önce çalışan ve işletim sistemlerini başlatmak için kullanılan bir kod parçasıdır.
2.Çekirdek(Kernel) – Çekirdek, bir işletim sisteminin kalbi ve CPU, bellek ve çevresel aygıtları yöneten bir programdır. Çekirdek, işletim sisteminin en düşük seviyesidir.
3.İnit sistemi(Init system) – Bu, kullanıcı alanını önyükleyen ve arka plandaki süreçleri kontrol etmekle görevlendirilen bir alt sistemdir. Önyükleme sürecini, önyükleyiciden (örneğin GRUB) teslim aldıktan sonra yöneten, init sistemidir.
4.Daemonlar(Daemons) – Daemonlar, arka planda sessizce çalışan, konsola ya da ekrana mesaj göndermeyen ve önceden tanımlanmış zamanlarda veya belirli olaylara yanıt olarak belirli bir işlemi gerçekleştiren bir süreçtir.
Daemonlar, başlarına bir iş gelmesi durumunda, bunu /var/log/syslog dosyasına ya da kendi log dosyalarına kaydederler. Genellikle sistemin açılışıyla birlikte başlatılıp sistem kapanıncaya kadar sürekli çalışırlar.
5.Grafik sunucu(Graphical server) – Monitörünüzde grafikleri görüntüleyen alt sistemdir. Genellikle X sunucusu veya yalnızca X olarak adlandırılır.
6.Masaüstü ortamı(Desktop environment)- Kullanıcıların gerçekte etkileşimde bulunduğu parçadır. Aralarından seçim yapabileceğiniz birçok masaüstü ortamı vardır (GNOME, Cinnamon, Mate, Budgie, Enlightenment, KDE, Xfce, vb.). Her masaüstü ortamı dosya yöneticileri, yapılandırma araçları, web tarayıcıları ve oyunlar gibi yerleşik uygulamalar içerir.
7.Uygulamalar(Applications) – Masaüstü ortamları, yerleşik uygulamalar sunarken, tüm uygulamaları sunmaz. Linux, tıpkı Windows ve macOS gibi, kolayca bulunabilen ve kurulabilen binlerce yüksek kaliteli yazılım sunar. Çoğu modern Linux dağıtımı, uygulama kurulumunu merkezileştiren ve basitleştiren App Store benzeri araçlar içerir.
Linux dağıtımları
Linux, ilk geliştirilmesinden bu yana, GNU GPL Genel Kamu Lisansını (GPL) oluşturan Özgür Yazılım Vakfı’nın copyleft şartlarını benimsemiştir. Copyleft, ücretsiz olarak alınan ve değiştirilen her şeyin karşılığında ücretsiz olarak dağıtılması gerektiğini söyler. Uygulamada, Linux veya diğer GNU bileşenleri Linux’un yeni bir sürümünü oluşturmak için geliştirilir veya değiştirilirse, bu yeni sürüm ücretsiz olarak dağıtılmalıdır.
Bugün, dağıtım olarak da bilinen yüzlerce farklı Linux sürümü mevcuttur. Her biri tipik olarak sunucular, masaüstü bilgisayarlar, mobil cihazlar veya gömülü cihazlar gibi belirli hedef sistemler için özel olarak tasarlanmıştır. Dağıtımlar kullanıma hazır veya ilk kurulum sırasında yerel olarak derlemeniz gereken kaynak kodlu olabilir. Topluluk tarafından geliştirilen dağıtımlar arasında Debian, Slackware ve Gentoo bulunur. Ticari dağıtımlar arasında Red Hat ilk sırada akla gelen dağıtımdır.
GNU GPL, fikri mülkiyeti yasaklamaz ve Linux bileşenlerinin yaratıcılarının çeşitli bileşenler üzerinde telif haklarına sahip olması olağandır. GNU GPL, bu bileşenlerin özgür kalmasını ve özgürce dağıtılmasını sağlar. Bununla birlikte, yazılım ücretsiz kalırken, bazı ticari dağıtımların, sundukları destek veya özel geliştirme hizmetleri gibi katma değerli hizmetler için ücret alması yaygındır.