Linux, esasen bir çekirdek(kernel) olmakla birlikte, uygulamalar ve hizmetlerin yanı sıra diğer araçlarla desteklenerek topluluk tarafından geliştirilmiş açık kaynaklı bir işletim sistemidir.
Çekirdek, diğer işletim sistemlerinde olduğu gibi, bir sistemin CPU, RAM ve depolama gibi donanım kaynaklarını yönetir.
Çekirdek, işletim sistemi ile temeldeki donanım arasında bir arabirim oluşturur ve ikisi arasındaki iletişimi kolaylaştırır.
Komut satırı(terminal, konsol), işletim sistemine hangi eylemleri gerçekleştirmesi gerektiğini bildiren, Linux komutlarını yazıp çalıştırmanıza izin veren bir arabirimdir. Bir komut satırı arayüzü, GNOME Terminali, Konsole ve Xterm gibi bir terminal veya terminal emülatörü tarafından sağlanır.
Komut satırında çalışmak, özellikle bir sunucuyla veya minimal bir sistemle (GUI sağlamayan bir Linux sistemi) çalışırken, bir Linux sistemini yönetmenin ideal yoludur.
Her Linux sisteminin özü çekirdektir. Çekirdek, işletim sisteminin merkezi bileşenidir ve kullanıcı düzeyindeki uygulamalar ile donanım bileşenleri arasında bir köprü görevi görür ve yazılım ile fiziksel donanım arasındaki iletişimi sağlar. Çekirdek, çalışan tüm işlemleri, belleği, dosyaları vb. yönetir. Özetle, çekirdek aşağıdakilerle ilgilenir:
- Bellek Yönetimi: Çekirdek, sistemdeki çeşitli uygulamalar tarafından bellek kullanımını takip eder.
- Cihaz Yönetimi: Giriş ve çıkış cihazları gibi sisteme bağlı çeşitli cihazları yönetir.
- Süreç Yönetimi: Çekirdek, çakışmaları ve kilitlenmeleri önler ve ayrıca sistemin en iyi şekilde çalışması için, çalışan süreçleri yönetir.
- Sistem Bildirimleri ve Güvenlik: Çekirdek, süreçlerden hizmet isteklerini alır ve işler.
Yukarıda da bahsedildiği gibi çekirdek, kullanıcı işlemleri ile RAM, CPU, G/Ç aygıtları, depolama, grafik ve ağdan oluşan temel donanımın tam ortasında yer alır.
Çekirdeğin giydirilmiş hali diyebileceğimiz Linux İşletim Sistemi, GNU araçları, sistem yardımcı programları, kurulu uygulamalar ve diğerleri gibi diğer temel bileşenleri içerir. Bunların hepsi bir araya geldiğinde, işlevsel bir işletim sistemi meydana gelmiş olur.
Masaüstü ortamı, kullanıcıların işletim sistemiyle sorunsuz bir şekilde etkileşime girmesine olanak tanıyan bir Grafik Kullanıcı Arayüzü (GUI) sağlayan bir bileşenler koleksiyonudur. Masaüstü ortamı simgeler, menüler, pencereler, görev çubukları, duvar kağıtları, widget’lar ve paneller gibi grafiksel öğeleri içerir.
Modern grafiksel Linux dağıtımları varsayılan olarak bir masaüstü ortamıyla birlikte gelir. Masaüstü ortamı kullanıcının sistemle etkileşimini geliştirir ve kullanmak için beceri ve bilgi gerektiren komut satırının aksine, sistemin kolayca yönetilmesini sağlar.
Popüler masaüstü ortamlarına örnek olarak GNOME, Cinnamon, KDE Plazma, MATE, XFCE, LXDE ve LXQt verilebilir.
Temelde bir çekildek olan Linux, ilk olarak 1991 yılında genel kullanıma sunulan ücretsiz ve açık kaynaklı bir işletim sistemidir. Şu anda GNU Genel Kamu Lisansı (GPL) altındadır. Açık kaynak, GNU GPL lisans koşulları altında yapması şartıyla, herkesin kaynak kodunu inceleyebileceğini, değiştirebileceğini ve yeniden dağıtabileceğini söyler.
Zamanla, Linux büyük bir hızla büyüyerek dünyanın en büyük açık kaynak projelerinden biri haline geldi. Dünyanın her yerinden bilişim teknolojisi uzmanlarının ve her türden kullanıcının kalbini kazandı.
Linux, çekirdeğe katkıda bulunan, hataları arayıp düzelten, yeni özellikler ekleyen, görüşlerini ve düşüncelerini/projelerini toplulukla paylaşırken yeni fikirler için çalışan, yorulmak bilmez geliştiricilerden oluşan geniş bir topluluğa sahiptir.
Genellikle ‘distro’ olarak kısaltılan bir Linux dağıtımı, Linux çekirdeğini temel alan Linux işletim sisteminin bir sürümüdür. Sistem araçları ve hizmetleri, uygulamalar ve ek programlar gibi diğer bileşenlerle birlikte gelir.
Popüler ücretsiz Linux dağıtımları arasında Ubuntu, Debian, Fedora, OpenSUSE, Arch Linux ve Linux Mint, ticari dağıtımlar arasında ise Oracle Linux, Red Hat Enterprise Linux (RHEL) ve SUSE Enterprise Server (SLES) ilk akla gelenlerdir.
Hangi Linux Dağıtımı Size Uygun?
Tonlarca Linux dağıtımı vardır ve doğru olanı seçmek, genellikle onunla ne yapmak istediğinize bağlıdır. Dağıtım seçmeden önce, çok çeşitli Linux dağıtımları arasındaki farkları ve nüansları anlamak için biraz zaman ayırmak gerekir.
Linux dağıtımları, aşağıdaki şekillerde kendi aralarında farklılıklar gösterirler:
- Paket Yönetimi: Birkaç örnek vermek gerekirse; Debian ve türevleri APT kullanır, Red Hat ve türevleri DNF kullanır, SUSE ve türevleri Zypper kullanır ve Arch ve türevleri Pacman kullanır.
- Maliyet: RHEL ve SUSE gibi aboneliğe dayalı müşteri desteği veren dağıtımlar hariç tutulursa, maliyet sıfırdır.
- Dokümantasyon: Kapsamlı dokümantasyonlar ve kılavular içeren dağıtımlar olduğu gibi, bunların eksikliğinin hissedildiği dağıtımlar mevcuttur. Dokümantasyon konusunda Arch Linux’un rakipsiz olduğu söylenebilir.
- Yazılım: Bazı dağıtımlar yazılımın en son sürümlerini sağlarken, bazıları sağlamaz. Bu konuda da Arch Linux, Fedora gibi dağıtımlar başı çeker.
- Topluluk Desteği: Topluluk desteği, dağıtımlar arasındaki farklılıklara etki eden en önemli etkenlerdendir.
- Kullanım Kolaylığı: Dağıtımların çoğu kullanıcı dostudur ve kullanımı kolaydır.
Bunları göz önünde bulundurarak doğru dağıtımı seçmek, çoğunlukla kişisel bir şeydir ve hedefinizin ne olduğuna bağlıdır.
Şimdi bir de belirli kullanım durumları için uygun Linux dağıtımlarının bir dökümünü yapalım:
- Başlangıç Dostu Linux Dağıtımları: Linux’ta yeni öğrenenler veya yeni başlayanlar için uygun Linux dağıtımı deyince, Ubuntu ve Linux Mint başı çekerler. Şüphesiz kişisel tercihe ve kullanım alışkanlıklarına bağlı olarak başka dağıtımlar da bu kategoride kendilerine yer bulacaklardır.
- Orta/İleri Düzey Linux Dağıtımları: Geliştiriciler ve sistem mühendisleri ve yöneticiler gibi orta/ileri düzey kullanıcılar için Debian, SUSE Linux, Arch Linux ve Fedora önerilir. Bunlar, hem masaüstü dağıtımları olarak, hem de kurumlarda hizmet edebilen mükemmel, çok yönlü dağıtımlardır.
- Sunucular İçin Linux Dağıtımları: Sunucu ortamları için optimize edilmiş Linux dağıtımlarıdır. Bunlara RHEL, SUSE Linux Enterprise Server (SLES), Debian kararlı, Ubuntu Server ve Fedora (Fedora Server ve Fedora CoreOS) örnek olarak verilebilir. Yüksek performansları, etkileyici kararlılıkları ve güvenlikleri nedeniyle ideal kabul edilirler.
- Multimedya Amaçlı Linux Dağıtımları: Sanatçılar, içerik oluşturucular ve multimedya içeriği üreticileri için Ubuntu Studio ve Fedora Design Suite oldukça kullanışlıdır.
- Güvenlik Odaklı Linux Dağıtımları: Kali Linux, Black Arch ve Parrot OS, penetrasyon testi ve dijital adli tıp gibi güvenlikle ilgili görevler için ideal kabul edilen Linux dağıtımlarıdır.
Bitirirken…
Bu, Linux’u her yönüyle anlamak için rehber niteliğinde bir yazıydı.
İster yeni başlayan, ister deneyimli bir kullanıcı veya sistem yöneticisi ya da her ne olursanız olun, herkes ve her amaç için uygun bir Linux dağıtımı mutlaka vardır.